Cando se fala da orixe de Galicia, moitas fontes discuten a orixe celta da mesma; e pódese chegar a sentir unha certa confusión cando nos afundimos nas raíces da nosa cultura, como ben expresa Martín Fernández Maceiras, director do Proxecto Gaelaico: “En Estados Unidos, Irlanda ou Escocia, non é a primeira vez que os especialistas que se dedican ao estudo da historia dos celtas rin das ocorrencias que saen desde Galicia: que se Breogán, que se Brath, que se a literatura artúrica, que se o solsticio de verán…Nós queremos dotar de contido científico ás nosas conclusións, para que todas elas estean apoiadas polo rigor, refugando, salvo que acheguen algún dato fiable, as fontes literarias, que foron ás que, iso si, con moi boa vontade, recorreron os pioneiros galeguistas para explicar as conexións célticas de Galicia”.
Pero que é o que se coñece como “Nacións Celtas”?
As nacións celtas ou países celtas é o nome utilizado por algúns autores para designar ás rexións do oeste de Europa nas que sobreviviron os idiomas e a cultura celta.
O termo «nación» utilízase no seu sentido orixinal de identificar poboacións que comparten unha identidade e cultura comúns dentro dos seus territorios tradicionais, mentres que o termo «celta» foi utilizado por primeira vez no século XVI polo humanista escocés George Buchanan para referirse a as linguas primitivas non emparentadas co latín nin co inglés que sobreviviran en Escocia, Irlanda e Cornualles.
Posteriormente o polímata Edward Lhuyd, do Museo Ashmolean de Oxford entre os anos 1691 e 1709, observou as similitudes entre os idiomas de Bretaña, Cornualles e Gales, aos que chamou Céltico P ou linguas britónicas e as linguas de Irlanda, a Illa de Man e Escocia, ás que chamou Céltico Q ou linguas goidélicas.
En 1707 publicou o libro Archaeologia Britannica: an Account of the Languages, Histories and Customs of Great Britain, from Travels through Wales, Cornwall, Bas-Bretagne, Ireland and Scotland no que concluía que o seis linguas derivaban da mesma raíz e teorizó que ese idioma orixinal era descendente directo da lingua falada polas tribos galas durante a Idade de Hierro, a quen os romanos chamaron celtas.
Tras quedar definido como celta o idioma utilizado naqueles territorios, os seus habitantes recibiron tamén ese nome.
As Nacións Celtas Oficiais.
Os territorios nos que sobreviviron as linguas celtas ata a idade moderna son: Bretaña (Breizh), Cornualles (Kernow), Gales (Cymru), Escocia (Alba), Irlanda (Éire) e a Illa de Man (Mannin ou Ellan Vannin).
As Non Recoñecidas Oficialmente
As rexións do noroeste da península Ibérica: Galicia, Cantabria, Asturias e o norte de Portugal tamén reivindican a súa herdanza celta, patente polos abundantes restos arqueolóxicos que evidencian conexións culturais cos pobos celtas das illas británicas. Músicos galegos e asturianos participaron en festivais de música celta, como o bretón Festival Intercéltico de Lorient, ou o Festival internacional do mundo celta de Ortigueira, que se celebra na vila de Ortigueira desde o ano 1978 e é Festa de Interese Turístico Internacional.
No norte de Portugal, nas rexións de Minho, Tras Móntesvos e Douro Litoral consérvanse tradicións moi similares ás de Galicia.
No galego falado en Galicia consérvanse moitas palabras de raíz celta, como beizo (‘beizos’), semellante ao irlandés béic, ao escocés beuc e ao córnico begi; breixo, cómaro, leira e topónimos como Céltigos ou Larouco, entre outros. Os irlandeses refírense á súa lingua, á lingua dos gaeles, como Gaeilige; os escoceses refírense á lingua gaélica falada en Escocia como Gàiddhlig; os habitantes da Illa de Man chaman á súa lingua ancestral Gaelg; e os galegos referímonos á nosa lingua romance como Galego.
As Nacións Celtas constitúense na liga Celta na que non está Galicia., e preguntarédesvos que argumentan para non incluíla. A propia pregunta e resposta está publicada na súa páxina Web e é a que segue:
-
Por que Galicia non está na lista da liga Céltica como a sétima nación celta?
-
A mediados da década da 80 a Liga Céltica estableceu criterios lingüísticos para decidir que países serian membros da Celtic League, baseándose nunha definición do que é ser “Celta”.
-
Esta definición sinala que unha área é celta, se unha lingua celta foi falada por unha comunidade histórica, desde tempos inmemoriais. Esta definición estivo e segue estando, en acordo coa posición aceptada por académicos celtas e o movemento pan-celta. Isto significa que Galicia non pode ter unha rama nacional da liga Céltica, porque a lingua histórica moderna de Galicia, o Galego ou Galego é unha lingua romance e foino durante moitos séculos.
-
Unha rama internacional da liga Céltica, por suposto, pode crearse en Galicia, en acordo coas normas establecidas na Constitución da Liga Céltica.
Aínda sendo este criterio certo, pola gran influencia de Roma en Galicia, non deixa de ser un tanto inxusto; debido a que nos outros seis territorios, os idiomas que se falan de forma habitual e maioritaria é o inglés nos territorios de Inglaterra e o francés na Bretaña francesa.
Cada unha das seis nacións conservan un idioma celta: galés, gaélico escocés, bretón e o gaélico irlandés, que sobreviviron e séguense falando na actualidade; mentres que o gaélico manés e o córnico ou cornuallés caeron en desuso como lingua materna en época recente, ao redor dos séculos XVII e XVIII, cando foron substituídos polo inglés. A pesar da case extinción do manés e cornuallés, puxéronse en marcha distintos programas para evitar a súa desaparición total.
Existen zonas en Irlanda, Gales, Bretaña e Escocia nas que o idioma celta é utilizado como lingua habitual. Esas zonas reciben o nome de Gaeltacht, na costa oeste de Irlanda; E Fro Gymraeg en Gales e Breizh- Izel en Bretaña.
En Gales o idioma galés ( autoglotónimo Cymraeg) é unha lingua curricular obrigatoria que debe ser estudada por todos os alumnos. Un 20% da poboación escolar de Gales asiste ademais ás Addysg Gyfrwng Cymraeg ou Welsh medium education, nas que o ensino se realiza integramente en galés. Na República de Irlanda, todos os alumnos estudan irish como unha das materias troncais da educación primaria e secundaria e un 7.4% dos alumnos de primaria recibe a súa educación integramente en irlandés, como parte do sistema educativo gaelscoil.
A propia páxina Web da liga está traducida nas súas diferentes versións, aos distintos idiomas considerados celtas, e tamén en español, inglés e francés. Non hai dispoñible unha versión en galego –ten a súa lóxica seguindo os criterios argumentados por eles mesmos –
É indubidable a semellanza cultural entre estes diferentes territorios. Os restos arqueolóxicos así como a tradición cultural e musical da zona noroeste da península ibérica, nos territorios que os romanos denominaban Gallaecia, indican a presenza da cultura celta aínda que non se conservou neles o idioma, polo que a miúdo inclúense entre as denominadas nacións celtas (aínda que só de forma oficiosa). Con todo, un estudo realizado pola Universidade de Oxford descubriu que a maioría dos bretóns descenden dun grupo de tribos que chegaron desde Iberia en torno ao ano 5000 a. C., antes da invasión celta da Europa occidental. Suxiren unha vinculación xenética celta entre a poboación do norte e noroeste da Península Ibérica (Galicia) e as de Bretaña, Gales e Irlanda
Podemos fiar ademais este último punto, coa propia Historia de Irlanda, e o Lebor Gabála Érenn (O Libro das Invasións), que é un conxunto de manuscritos que relatan a construción nacional irlandesa como suma das distintas invasións celtas desde a súa creación ata o século XI, data na que están datados. Un importante rexistro da historia tradicional de Irlanda.
Nel fálase da Historia dos Celtas á súa chegada a Irlanda. Sitúase a orixe dos celtas gaélicos como descendentes do rei Fénius Farsaid, un dos setenta e dous próceres que construíron a Torre de Nimrod (Torre de Babel).
A lingua irlandesa nace cando o seu avó Gaedel Glas a toma como unha das setenta e dúas linguas nas que se divide o mundo coa caída da torre. Este únese a Scota, filla do Faraón de Exipto e do mesmo xeito que nos tempos de Moisés inician un éxodo de catrocentos corenta e catro anos ao final dos cales chegan a Galicia.
Un dos seus descendentes, Breogán, funda alí a cidade de Brigantia e nela construiría unha torre desde a que o seu fillo Ith podía ver Irlanda. A Brigantia da lenda irlandesa, situada na Península Ibérica, sería identificada coa Coruña, de modo que a Torre de Breogán non sería outra que a Torre de Hércules.
Ith, fillo de Breogán, que avistaba Irlanda desde a Torre de Hércules, viaxa a Irlanda para coñecer o seu descubrimento. É benvido polos reis, pero nobres envexosos asasínano e o seu cadáver chega a Galicia.
Os Milesianos, exército comandado polos fillos do seu tío Míl Espáine, planean a súa vinganza e inician a conquista da illa. Ao chegar a Irlanda, encamíñanse a Tara onde está a Corte para reclamar a coroa. No camiño atópanse con Banba, Fodla e Ériu, tres mulleres (ou deusas segundo a lenda) que eran as tres reinas co-rexentes daquelas terras.
Cada unha das mulleres dá sucesivamente a benvida aos milesianos, e dinlles que o seu nome é aquel por o cal se coñece a aquela terra, e preguntan se sairán vitoriosos da batalla. Un deles, o druída e poeta Amergin promételles que así será.
En Tara son benvidos polos tres reis dos Tuatha Dea Danann, quen defende a súa vontade de manter unido o reino. Decídese que os milesianos deben volver ás súas naves e distanciarse a nove ondas da costa, de maneira que os Tuatha Dea Danann poidan mobilizar o seu exército. Pero cando os Milesianos están a nove ondas de distancia, os druídas dos Tuatha Dea Danann conxuran unha feroz tormenta. A frota milesiana é afastada pero Amergin consegue dispersar os ventos coa súa invocación á terra de Irlanda (a coñecida como ‘Canción de Amergin’).
Das naves sobreviventes, as de Éber atracan en Inber Scéine ( Kenmare River) no suroeste de Irlanda, mentres que as de Éremón atracan en Inber Colptha (na desembocadura do Boyne). En dúas batallas en Sliabh h Mis e Tailtiu, os Tuatha Dé Danann son derrotados. Son expulsados (a lenda conta que se retiraron ao mundo que existe baixo a terra) e o señorío de Irlanda é divido entre Éber e Éremón, e finalmente integrado baixo o reinado único de Éremón.
Historia, lendas…cada un pode sacar as súas propias conclusións, eu quédome cunha estrofa do noso Himno que o di todo:
Fogar de Breogán…de aquí a Irlanda…
Para saber máis:
