Pertencemos á terra da auga por excelencia; de caldas e termas, do mil ríos, das choivas forxadoras de arte e, ante todo; somos fillos do Gran Azul Atlántico.
Por gustarnos gústanos da auga todo, ata daquela coñecida popularmente como “ardente”. Somos os creadores por fama merecida e coa única denominación de orixe en España, do Orujo; que non deixa de ser o que de toda a vida e nas nosas casas chamamos desde sempre Augardente.
Pero esta tradición vénnos de atrás, de moi atrás …teríamos que remontarnos aos tempos no que o Imperio Romano, loitaba por vencer a eses terribles poboadores da Gallaecia.
O escritor e xornalista Jorge Víctor Sueiro no seu libro “Galicia: aguardientes, licores, queimadas” facía a seguinte reseña sobre un achado dunha de inscrición céltica:
No 1929 o profesor Shoneng atopou en Pena Corneira, preto de Ourense, unha pedra cunhas inscricións que tras arduo traballo logrou descifrar como unha mensaxe que dicía: “Hai moita fame na tribo; os romanos lévan todo: o gando, o gran, o viño… Corcio, o pescador de serpes (lampreas) sacou dos paus unha especie de viño branco moi forte e o vertió nunha pota que estaba preto do lume, e este pasou á pota… quixo apagalo con mel… e seguiu ardendo… probouno… agora tomámolo todos e xa nunca máis sentimos frío… Morte aos romanos!”
Con todo, segundo afirmou en 1972 o catedrático de prehistoria da Universidade de Santiago de Compostela, Carlos Alonso del Real isto sería imposible, xa que a destilación da augardente en Galicia non pode ser anterior á introdución do alambique (de orixe árabe) a partir dos séculos XII ou XIII, xa na Idade Media. Así mesmo, sempre segundo Alonso del Real, o azucre de cana, un dos seus ingredientes fundamentais, tamén o introduciron os árabes na península ibérica (a difusión do seu equivalente de remolacha é moi posterior, correspondendo ás Guerras Napoleónicas). Isto levoulle a atribuírlle orixes medievais á bebida.
Outras referencias históricas apuntan que no século XVII; Holanda xa mostraba un gran interese por estes licores producidos en Galicia.
No ano 1989 publícase o Regulamento da CEE 1576/89, no que se establecen as normas xerais relativas á definición, designación e presentación das bebidas espirituosas. Este Regulamento inclúe a Galicia como o único territorio do Estado Español con dereito a denominación xeográfica, na mesma categoría que os marcs franceses, as grappas italianas, as bagaçeiras portuguesas e os tsipouros gregos.
Coñecéndoos máis a fondo:
O Orujo ou Augardente; bebida espirituosa obtida mediante a fermentación e destilación de orujos partindo de uvas producidas no ámbito territorial da Comunidade Autónoma de Galicia. Podendo ser comercializado no mesmo ano da súa produción, ou posteriormente tras un período de repouso, ou igualmente despois de ser sometido a un proceso de envellecemento.
Augardente de Herbas de Galicia; bebida espirituosa tradicional manufacturada en Galicia, preparada a partir de augardente amparado pola indicación xeográfica Orujo de Galicia. O contido en azucre deberá ser menor a 100 gramos por litro. En canto ao uso das herbas terán que utilizarse na elaboración un mínimo de tres especies de plantas; autorizándose o uso de calquera que sexa apta para uso alimentario; entre as máis tradicionais cítanse a manzanilla, o romeu, ourego, azahar, tomiño, cilantro, hinoxo, regaliz, menta, Herba Luísa, a canela e a noz moscada.
O Licor de Herbas de Galicia; bebida espirituosa producida en Galicia partindo da augardente amparado pola indicación xeográfica Orujo de Galicia e alcol etílico de orixe agrícola. O contido en azucre deberá ser menor a 100 gramos por litro. En canto ao uso das herbas terán que utilizarse na elaboración un mínimo de tres especies de plantas; autorizándose o uso de calquera que sexa apta para uso alimentario; entre as máis tradicionais cítanse a manzanilla, o romeu, ourego, azahar, tomiño, cilantro, hinoxo, regaliz, menta, Herba Luísa, a canela e a noz moscada.
Licor Café de Galicia; bebida espirituosa producida en Galicia a partir de augardente amparado pola indicación xeográfica Orujo de Galicia e alcol etílico de orixe agrícola. O proceso de realiza macerando café de tostadura natural no alcol e destilación do orujo en presenza de café de tostadura natural. O contido en azucre deberá ser menor a 100 gramos por litro.
A outra bebida que todos coñecemos derivada da augardente é a famosa Queimada, cuxos principais ingredientes son a augardente e o azucre, aos que xeralmente se lles engade: cortiza de limón ou laranxa. Pese ao rexeitamento dos puristas, dependendo do costume local e de forma independente, hai quen lle engade uns poucos grans de café sen moer, anacos de mazá, uvas ou algún outro ingrediente.
Cómo elaborar a Queimada
Nun recipiente de barro cocido (a poder ser, no pote tradicional) vértese a augardente e o azucre na proporción duns 120 gramos deste por litro daquela, ralladura de limón, ou laranxa e remóvese. Nun recipiente máis pequeno (xeralmente o cucharón co que se remove) cóllese aparte unha pequena cantidade de queimada, sen outros posibles ingredientes (só a augardente e o azucre disolto), móllanse os bordos do cucharón coa bebida e préndeselle lume. Cando estea a arder métese o cucharón no recipiente grande ata que o lume esténdase por toda a superficie. A continuación revólvese lentamente deixando que suban as chamas do alcol e creando fervenzas con elas.
A continuación ponse no cucharón só azucre e colócase sobre a queimada ata que este se derrite converténdose en caramelo, que se verte sobre as chamas e remóvese.
Revólvese ata que consumido o alcol a queimada apáguese por si soa, ou só queden os bordos ardendo, que non se apagasen.
Cando empeza a apagarse, pero mentres a augardente aínda arde, recítase o conxuro.
Sérvese a queimada quente, cando se apagou case por completo, incluíndo tamén os grans de café, casca de limón, anacos de mazá e laranxa e bébese. En ocasións hai que soprar para apagar algunha das chamas que chegan ao vaso, para non queimarse.
O licor que sirve para todo…
É o que se denomina coloquialmente como aguardentoterapia, moi estendida na tradición popular galega. Usouse e séguese a utilizar a nivel “caseiro” para dores de moas, para aliviar e curar chagas e aftas da boca, para determinadas dores de cabeza, para arrefriados, en friegas contra as torceduras ou o reuma, para dores de estómago e de ventre…
No uso veterinario usábanse nas ubres da vaca cando non daban leite, practicándolle friegas.
Para finalizar mergullándonos nas nosas raíces rematamos este breve artigo coa primeira estrofa do conxuro dá queimada:
Mouchos, coruxas, sapos e bruxas;
demos, trasnos e diaños;
espíritos das neboadas veigas,
corvos, pintegas e meigas;
rabo ergueito de gato negro
e todos os feitizos das menciñeiras…
E engadimos; como fillos do Atlántico que somos, despois de “empaparnos” da nosa poción máxica: Morte aos romanos!”
