O Río dos Gafos é o outro río que desemboca (xunto co Lérez) na ría pontevedresa, na cidade e capital da provincia; Pontevedra. De feito a súa ponte nas proximidades da súa unión co mar, xunto ca Ponte do Burgo do río Lérez foi o que pudo facer acuñar o termo de “Ad Duos Pontes” á poboación de Pontevedra en tempo dos romanos.
Tamén existe a teoría sobre que por un das súas pontes pasaba unha calzada romana que ía de Tui a Padrón; a discusión non está clara e quizá este discorrese pola Ponte do Burgo, do Río Lérez, ou por Pontesampaio pola ponte sobre o Río Verdugo.
É o Rio Dos Gafos un río moi “vivido”, e con isto o que pretendemos expresar, é que o seu curso discorre paralelo e moi próximo a áreas moi poboadas, presentando deste xeito importantes modificacións tanto polo seu uso para agricultura, é moi aproveitado para rega de hortas, así como por obras públicas e edificacións de diferente índole en xeral.
Ten preto de once quilómetros de percorrido, coincidente en case todo o seu percorrido paralelamente co Camiño Portugués de Santiago, desde o seu nacemento no Mato dá Xestiña en Figueirido, Concello ou Municipio de Vilaboa, ata as Corbaceiras, Concello ou Municipio de Pontevedra, onde morre na capital e ría do mesmo nome.
Segundo as áreas que vaia percorrendo recibe diferentes nomes; así por exemplo en Figueirido chámanlle Cocho, Regueiro, Dás Veigas; na poboación de Bértola, Toxal; en Salcedo e Tomeza, Tomeza; e xa na cidade de Pontevedra, Estación, Palamios, Dá Taboada, Dá Galeta e Dos Gafos. O termo “Estación” moi posiblemente vén de cando pasaba polo antigo emprazamento da Estación de Ferrocarril de Pontevedra no actual barrio de Campolongo. Neste lugar o río foi soterrado e canalizado nun tramo de cincocentos vinte e cinco metros na década dos sesenta do pasado século XX.
En canto aos seus afluentes podemos citar os ríos: Bois, Pombal, Pintos, Miñoto, Ponte Bala e o arroio de Antiguidá.
Ten unha gran variedade de vexetación nas súas beiras, con salgueiros, carballos, bidueiros, chopos, fresnos e alisos, así como castaños.
Conta na súa discorrer con dezaseis pontes, e antigamente era utilizado masivamente polas mulleres en diversos lavadoiros públicos que chegaron a ter luz eléctrica, tamén se aproveitaban as súas augas en diversos muíños.
Posteriormente por desgraza, este río como tantos outros foi caendo no abandono, vivíndose prácticamente de costas a él, enchéndose de maleza e residuos. Afortunadamente hai un final feliz e todo isto cambiou e recuperouse a finais do século XX e principios deste. Tiveron moito que ver a conciencia medio-ambiental e tamén por que non dicilo o Colectivo Vaipolorio. Quen poida ter un interese máis profundo neste río pode visitar a Web desta asociación ou colectivo de persoas que se preocuparon pola conservación e saneamento destas augas:
Vídeo “Paseo por el Río Gafos”
