Ata John Fitgerald Kennedy chegou este caso, e aínda que puidésemos pensar pola época na que se enmarcaque o secuestro podía ser perpetrado por cubanos, rusos ou calquera cidadán dos países do pano de aceiro da época; e o certo é queeste primeiro secuestro político dun barco foi protagonizado e capitaneado polos galegos Xosé Velo, o seu fillo Víctor e o mariño Jorge Fernández “Soutomaior” por parte de Galicia, e doutra banda os portugueses Humberto Delgado e Enrique Galvao. Vinte e catro persoas participaron neste acto, todos pertencentes á organización coñecida como DRIL (Directorio Revolucionario Ibérico de Lieración); unha organización armada composta, sobre todo, por españois e portugueses exiliados, fundado en 1959, e que loitaban contra as ditaduras franquistas e salazaristas.
As cabezas principais e secretarios xerais desta organización eran o ourensán Xosé Velo Mosquera e o portugués Humberto Delgado; destacando tamén o galego José Fernández Vázquez, coñecido co sobrenome de “Jorge de Soutomaior”, excomandante da mariña republicana e exmilitantes do Partido Comunista, e Henrique Galvao capitán portugués.
En que consistiu realmente esta acción? Estamos a principios do ano 1961, en concreto o 22 de xaneiro, nese día este grupo de vinte e catro persoas integrantes do DRIL abordan o transatlántico portugués Santa María, que cubría a ruta marítima Caracas -Lisboa – Vigo no que viaxaban un pouco máis de medio milleiro de persoas. Rebautizaron o barco co nome de Santa Liberdade.
Este primeiro secuestro político tiña como propósito chamar a atención mundial sobre as ditaduras española e portuguesa, e lograron en si devandito obxectivo, xa que durante trece días foron noticia de primeira plana, e como diciamos ao principio ata o propio Kennedy tivo que intervir encargándolle á cuarta flota a procura e captura do barco; isto todo sexa dito de paso, amparouno do “desexado” afundimento por parte dos réximes españois e lusitanos da época.
Segundo parece, a primeira intención do DRIL era chegar ata África para intentar o levantamento dos anticolonistas contra Salazar. Por problemas de liderado e falta de obxectivos comúns non o lograron.
Para resolver a difícil situación do barco, producíronse complicadas e longas conversacións co goberno brasileiro e norteamericano, conseguindo que o presidente entón de Brasil Janio Quadros concedéselles o dereito a asilo político.Así foi como se renderon e tomaron rumbo a Recife (Brasil); sendo o barco devolto aos seus donos.
Certo é que a súa denuncia mundial se a lograron, e parte do seu espírito romántico queda plasmado nalgúns do vos mandamentos do Dril, seguramente escritos por Xosé Velo Mosquera e no que queda impregnado o seu espírito poeta, nun deles di:
“…Non e consideres bo cando só es un sentimental”, noutro “Logo de todo, a nosa paz será tan digna como unha Guerra Santa. Agora só somos unha chea de pobos sometidos”, ou o seu mandamento 42 que é realmente fermoso referíndose a ordes: “Obediencia e mando, cando están traspasados pola mesma luz, teñen a mesma dignidade”.
Luís Seoane, intelectual e primeiro promotor da prensa multimedia galega a través da radio e revista “Galicia Emigrante”, dedicou un programa a esta historia en que se puideron escoitar palabras como estas:
“…Un dos xefes da expedición rebelde era o profesor ourensán Xosé Velo co nome de guerra de Xunqueira de Ambía, ao que acompañaba o seu fillo, e que o xefe de navegación era un mariño de guerra español, exiliado, Jorge Fernández de Soutomaior. Que toda a peninsula estaba representada por estes portugueses, galegos e de outros paises españois presentes no barco, e que a empresa fracasada por causas seguramente alleas a eles, volvía a unir sentimentalmente ás xentes emigradas dos países de España no soño dunha reconquista de signo parecido, e da liberdade e a do próprio chan, a iniciada contra os musulmáns nas montañas de Astúrias hai bastantes séculos, que eses vintecatro homes impacientes, multiplicados no seu afán, que se apoderaron no barco no caribe soñaban na liberación dos seus povos distintos, entendéndo-se para o compromiso nas suas línguas irmás…”.
Quen queira saber máis desta historia pode ler a escrita por Jorge “Soutomaior” en primeira persoa titulada “Eu roubei o Santa María”, publicado en España en 1978.
A directora Margarita Ledo dirixiu tamén o documental “Santa Libertade”, no que participan protagonistas da odisea como o fillo de Jorge Fernández, o tamén fillo de Xosé Velo, Víctor, e Camilo Mortágua que tiña entón vinte e sete anos, e home de confianza de Enrique Galvao.
