Foto©Porgaliciabaixo// Vista Illa de Cortegada desde Carril
A Illa de Cortegada é quizá unha das máis descoñecidas do grupo que integran o Parque Nacional e Natural das Illas Atlánticas, dándose ademais a circunstancia de ser seguramente a que se atopa máis próxima á costa, xa que só a separan cento noventa metros de Santiago de Carril (Vilagarcía de Arousa).
Cento noventa metros empregados na súa maioría á cría da famosa ameixa de Carril; é o chamado “Canle dos Viveiros”, cento noventa metros que fan franqueable a illa coa marea baixa.
O descoñecemento desta illa está xustificado nas últimas décadas polo carácter da súa propiedade privada.Cortegada foi cedida e regalada polos propietarios (que eran os habitantes da localidade de Carril) a Afonso XIII para que se construíse alí unha residencia para a Casa Real e para goce dela na época estival. Chegáronse a realizar planos de devandita residencia, aínda que finalmente Afonso XIII decantouse polo Palacio da Magdalena en Santander.
En 1931 pasou a mans da República, en 1958 pasou a mans, de novo da Casa Real, concretamente a Don Juan de Borbón, e este último en lugar de devolvela ao pobo que lle correpondía ,Carril, decidiu vendela á inmobiliaria santiaguesa Cortegada S.A. por un importe de sesenta millóns de pesetas no ano 1978. Esta inmobiliaria pretendía construír en zona tan privilexiada unha urbanización de luxo e unila cunha ponte a terra (estilo a Illa da Toxa). Houbo unha oposición xeneralizada na poboación contra este proxecto, e xa se intentou recuperar a illa por parte do Estado. Formouse unha comisión de veciños en defensa de Cortegada conseguindo que se declarase Parque Natural, con isto fóronse ao traste as pretensións urbanísticas e inmobiliarias, aínda que así e todo pedían unha indemnización multimillonaria, moi superior ao que eles pagaran a Don Juan de Borbón. Esta historia acaba con final feliz, expropiándoa a Xunta de Galicia no ano 2007 e pagando por ela un millón oitocentos mil euros, pasando a ser xa de dominio público.
E se falamos de Cortegada, temos que falar de Carril. Por que esta pequena localidade quería ser residencia da Casa Real? Para dar resposta a isto temos que mergullarnos un pouco é a súa historia.
Carril posuía porto e xa importante e que estea documentado polo menos desde 1512, sendo no século XVIII a súa época de maior esplendor. Santiago de Carril como indica o seu propio nome está ligado a Santiago de Compostela (pertencía á entón provincia de Santiago), e a súa relación con ela e a súa burguesía marcou a súa existencia durante séculos, era considerado o porto natural de Santiago.
En 1801 establécese na pequena localidade (non tan pequena para a época) unha Aduana de segunda clase, establecéronse fábricas de curtidos, de salgadura e ata fundiciones. Recibían nas súas augas cargamentos de Rusia, América, Portugal, Inglaterra, Francia, Bélxica etcétera. Era tal a importancia mercantil entre Santiago e Carril que a primeira liña galega de tren construír entre estas dúas localidades. A modo de comentario curioso dicir ,que o xerente desta liña de ferrocarril (The West Galicia Railway Company) chamábase John Trulock que se estableceu en Padrón e era entón o futuro avó do famoso e Premio Nobel Don Camilo José Cela Trulock.
Seguindo coa historia de Carril explicaremos que a súa decadencia mercantil e industrial chegou coa máquina a vapor e en concreto cos barcos a vapor, ao ser estes máis grandes e en moitos casos con maior calado, quedábaselles pequeno o porto de Carril que estaba situado entre a propia Illa de Cortegada e na desembocadura do Río Ulla; así que cando “regalaron” a illa a Afonso XIII, fixérono coa esperanza de relanzar a economía da zona.
Pero Cortegada ten a súa propia historia, estaba xa rexistrada polos romanos como Corticata. Contou cun Santuario ao que peregrinaban xa no século XIV. Cara ao 1600 construír un hospital que logo se convertería en Lazareto para protexer á poboación próxima das epidemias (o Hospitalillo de Carril). Pódense ver aínda hoxe restos das casas dos habitantes no sur da illa, do mesmo xeito que restos do que en Galicia chamamos “casa grande”, é dicir, un casarón con certa entidade, tamén veremos restos de cuadras. Pero sen dúbida o que máis destaca son as ruínas do Mosteiro Priorado da illa onde se atopa a Capela de Santa María de Cortegada, cun precioso cruceiro.
E a pesar da historia de vendas e reventas e intentos de especulación urbana coa illa, aínda debemos dar grazas, porque precisamente ao abortarse todas estas situacións a illa conservou toda a súa natureza impecable e sen alterarse demasiado pola man do home, e entre outras cousas conta por iso, co maior bosque de loureiro de toda Europa, e máis de corenta tipos diferentes de fungos, ademais de carballos, eucaliptos, plátanos, piñeiros mansos . Tamén podemos admirar fósiles de coral.
Este arquipélago compono a propia Illa de Cortegada, situadas en pártea oeste da mesma, As Illas Malveiras (Malveira Grande, Malveira Chica e a Illa dás Cabras) e As Illas Briñas (A Briña e O Con Branco).
