Foto: Wikipedia // Igrexa de San Luís de Tolosa de Baler, onde as tropas españolas permaneceron atrincheiradas durante once meses.
Corría o ano 1897 cando se asinaba o pacto de Biak-NaBato en Filipinas. O que en principio suavizaba a situación das tropas españolas nas illas, reducindo así o número de militares españois no arquipélago.
E é nese momento cando o filipino Emilio Aguinaldo encabezará unha revolta contra os españois que finalmente levará á perda das Illas Filipinas. Como todos sabemos cento e pico anos despois, España perde a soberanía sobre as mesmas e este feito, está históricamente recollido como o sitio a un grupo de soldados españois que pasaron á historia como os últimos de Filipinas.
Curiosamente este episodio é estudado en academias militares tan coñecidas como a Academia Militar de West Point de Estados Unidos.
Desde o 30 de xuño de 1898 até o 2 de xuño de 1899 medio centenar de soldados españois, resistiron o asedio dos filipinos na localidade de Baler na provincia de Luzón, 337 días dun prolongadísimo sitio.
As condicións dos soldados españois eran moi duras. Por se todo iso fose pouco, un día descubriron que a poboación de Baler de maneira íntegra abandonara o pobo, fuxindo da guerra. Os militares españois, víronse na obrigación, de buscar refuxio nun lugar estratéxico e forte para poder soportar o asedio do inimigo. Foi así como elixiron unha pequena igrexa, a igrexa de San Luís de Tolosa, que se atopaba dentro do poboado. Construíron ao redor unha rede de trincheiras, sendo máis ou menos, en número medio centenar de soldados, que terían que resistir os ataques do inimigo.
Pero as desgrazas non se acaban aquí. Tiveron que soportar inclemencias meteorolóxicas, enfermidades tal como a “febre do beri beri” e disentería, e con provisións moi escasas, aproximadamente para resistir uns 4 meses. Supúñase que nese tempo deberían ser relevados. A tropa estaba composta principalmente por soldados de orixe humilde na súa maioría xornaleiros , campesiños e xentes de oficios varios; persoas que non dispuñan de recursos económicos para librarse daquela época do servizo de militar e por tanto desta guerra, a contía eran 2000 pesetas da época.
En total cincuenta e sete homes, entre os que se contaban un capitán, dous tenentes, un tenente médico, tres sanitarios, catro cabos, corenta e cinco soldados, un corneta.
A pesar diso, ás tropas filipinas non lles foi fácil tomar a posición española. Houbo saídas dos españois ao poboado nas que conseguiron facer replegarse aos filipinos, nunha destas saídas de catorce soldados en mellor estado físico, queimaron o poboado e se aprovisionaron de víveres.
Hai que sinalar, que este sitio podería finalizar antes, xa que se enviaron emisarios con misivas do Parlamento de España, en que se lles comunicaba o fin da guerra; pero o tenente Saturnino Martín Cerezo, non as obedeceu xamais, pensando que eran mensaxes redactadas por desertores, ou tretas das tropas dos filipinos. Non abandonaron esta postura, ata que viron a noticia nun xornal, e é asi como os soldados españois deciden entregarse con varias condicións: non se entregarán en calidade de prisioneiros, as súas vidas debían ser respectadas e proporcionaríanselles os visados necesarios para regresar a España. E así quedou recollido na acta do 3 de xullo de 1989, asinada polo secretario de Guerra Ambrosio Flores e por Emilio Aguinaldo, presidente da Républica de Filipinas.
Foto: Wikipedia
Á esquerda, o médico Rogelio Vigil de Quiñones. No centro, de pé, o cabo Jesús García Quijano. Á dereita, o segundo tenente Saturnino Martín Cerezo. Fotografía tomada o 2 de febreiro de 1899 en Barcelona, tras o regreso do destacamento a España, e aparecida no artigo “Os heroes de Baler”, publicado no número 19 de Iris. Revista Semanal Ilustrada. O pé de foto di: O médico D. Rogelio Vigil de Quiñones. O segundo tenente D. Saturnino Martín Cerezo. O asistente do tenente.
En total morreron quince persoas durante o asedio, uns por enfermidades, outros por feridas de guerra, e os peor parados os que morreron fusilados, por orde do seu propio tenente, Saturnino Martín Cerezo, despois de declaralos culpables do delito de deserción. Os restos destes soldados, foron exhumados e repatridos a España en 1903.
O 29 de xullo de 1899 a tropa regresou a España desde Manila, no vapor “Alicante”.
Entre este trinta e tres homes, atopábanse Vicente Pedrosa Carballeda do Carballiño (soldado raso, campesiño), Bernardino Sánchez Caínzos de Guitiriz (soldado e sanitario, campesiño), Jose Martínez Souto de Almeiras – Culleredo, que ademais destacou como tirador do destacamento, e volveu ileso, posteriormente casou, morrendo en 1944. En referencia a este soldado, engadir, que ademais doou as súas condecoracións, traxes e unha maqueta da igrexa de San Luís de Tolosa de Baler, ao Museo Histórico Militar dá Coruña.
Foto: Wikipedia
Os sobreviventes do destacamento de Baler fotografados o 2 de setembro de 1899 no patio do cuartel Jaime I de Barcelona (actualmente un campus da Universidade Pompeu Fabra.)
