Hoxe visitamos a casa natal de Cristóbal Colón en Poio (Pontevedra)

A finais do século pasado a cidade de Pontevedra era lugar de grandes faladoiros culturais. Naquel entón, unha revolucionaria teoría acaparou todos os comentarios non só dentro de España senón tamén no exterior: “Cristóbal Colón, español”. Este era o nome dun traballo de Celso García da Riega, que baseara o seu convencemento en certos documentos achados nos arquivos de Pontevedra, nos cales figuraban unha gran cantidade de persoas apelidadas Colón e aos que relacionou coa familia do descubridor.

As súas investigacións con outras máis dunha ducia de ilustres personaxes da época, deron pé para ser continuadas e melloradas, ata que na actualidade podemos afirmar categóricamente que o berce de Colón foi Galicia. Só resta que absurdos intereses políticos que aínda hoxe día subsisten, poidan desaparecer para que a verdadeira historia desta parte da humanidade, sexa oficial e mundialmente aceptada.

Cristóbal Colón (Poio?, 1436 – Valladolid, 1506) foi un navegante e cartógrafo de orixe incerta (italiano, portugués ou español) ao servizo da Coroa de Castela, famoso por descubrir América o 12 de outubro de 1492. A súa chegada a América impulsou decisivamente a expansión mundial de Europa e a colonización por varias potencias europeas de gran parte do continente americano e dos seus habitantes. O seu personaxe pasou á historia como o explorador máis famoso de todos os tempos.

A Casa Natal

En Porto Santo, parroquia de San Salvador de Poio (Pontevedra), áchanse as ruínas da denominada CASA NATAL DE CRISTOBAL COLÓN ou CASA DA CRUZ, chamada así por atoparse fronte a ela un cruceiro en cuxa base podía lerse a inscrición “Juan Colón, 1490”. Dita inscrición foi misteriosamente limada, aínda que afortunadamente existen fotografías tomadas en 1917 polo arqueólogo Luís Gorostola que confirman esta frase.

A poucos metros achamos a Leira A Puntada, que pertenceu aos Duques de Veragua, descendentes do descubridor, como a propia historia acepta. (Na actualidade o descendente máis directo é o mexicanoDon Cristóbal Colón de Carvajal y Gorosabel, Duque de Veragua, Duque da Veiga, Marqués de Jamaica, Almirante e Adiantado Maior das Indias, quen como se ve é posuidor dos títulos e honores concedidos ao descubridor).

Próxima a esta, a Horta de Andurique, propiedade en 1519 de Juan Colón. ¿Pero quen era este personaxe, cuxo nome aparece en moitos documentos da época e ata gravado en pedra detrás dun altar da Igrexa de Santa María? Este Juan sería bisneto do primeiro Colón establecido en España e en Galicia cara a 1380 e que desempeñou o cargo de procurador dunha confraría da ribeira, avó á súa vez da nai de Cristóbal.

Bartolomé -como así se chamaba- foi o primeiro xenovés afincado nestas terras, polo que as novas teorías non negan a orixe italiana da familia do Almirante, aínda que non así o seu berce, como estamos vendo. Pero estes non foron os únicos Colón que habitaban Porto Santo e Pontevedra. Calquera persoa con tempo e bastante paciencia pode comprobar os documentos da época tanto nos arquivos do museo desta cidade, coma nas actas parroquiais da Igrexa de San Bartolomé. (Existen decenas de documentos auténticos que proban a residencia nestes lugares de familias apelidadas Colón, todos eles relacionados co gremio marítimo ou dos Mareantes).

Foto: Concello de Poio

En Porto Santo, parroquia de San Salvador de Poio (Pontevedra), áchanse as ruínas da denominada CASA NATAL DE CRISTOBAL COLÓN ou CASA DA CRUZ, chamada así por atoparse fronte a ela un crucero en cuxa base podía lerse a inscrición “Juan Colón, 1490”. 

Estas confrarías que se dedicaban ao comercio marítimo, tiñan os seus estaleiros no arrabalde do barrio da Moureira -precisamente na ría que se acha fronte á leira A Puntada- onde se construíu a nave capitá Santa María, bautizada “A Galega“.

Xa en 1535, o historiador Fernández de Oviedo comenta: “Debéis saber que de Palos principió su camino con tres carabelas, era capitana La Gallega, dedicada a Santa María, patrona de Pontevedra “. Ata existe un documento de fletamento subscrito en Pontevedra o 5 de xullo de 1489, onde se cita á nave “Santa María, A Galega“, propiedade deFernando Cerviño e o nome de dous mariñeiros que pertenceron á tripulación da primeira viaxe e logo foron asasinados na Illa Española.

En viaxes posteriores, tamén navegaron rumbo a América outras naves chamadas A Galega e O Galego, propiedade de Antonio Carraxero, segundo un documento de maio de 1505.

Nun escrito do pai Sarmiento do século XVII di, a esta zona de ríalas “…infinidad de carpinteros i calafates se ocupaban de construir i aparejar barcos algunos capaces de afrontar las más arriesgadas singladuras como La Gallega que fue capitana de Colón en el descubrimiento del nuevo mundo“.

A Galega, encallou o 25 de decembro de 1492 no que hoxe é a Baía de Caracol, fronte a Haití, con todo, 7 días antes ” el Almirante amaneciendo mandó ataviar la nao (nave) de armas y banderas por la fiesta que era ese día de Santa María de la O” (Diario de a bordo. Extracto de Frei Bartolomé de las Casas, 1527).

Do mesmo xeito que nese entón como nos nosos días, o 18 de decembro celébrase en Pontevedra, a festividade da súa patroa oficial Santa María da O.

O recordo do seu pasado

Colón non só escribía e falaba pésimamente mal o italiano, senón que tampouco bautizou nin un só lugar de todos os descubertos con algún nome da súa suposta patria xenovesa. Como Almirante era o único que podía decidir á súa elección os nomes do novo continente e estes foron os mesmos ca os da xeografía galega.

Ricardo Beltrán, secretario perpetuo da Real Sociedade Xeográfica e membro da Academia de Historia, sinalou que “Toda la nomenclatura geográfica de las tierras descubiertas por Colón en sus cuatro viajes es española, siendo de notar que en ella se reproducen voces propias y aún exclusivas, únicas del litoral gallego“.

Existen máis de cen toponímicos -imposibles de enumerar neste espazo- pero basten aquí uns poucos exemplos:

CABO CASA DA CRUZ (Illa de Trindade), coma a súa casa natal en Porto Santo; RÍO MINHO e RÍO XALLAS(Xamaica), ríos de Galicia; PORTO SANTO (Cuba), parroquia onde naceu; PUNTA TOLETE (Venezuela) por “Tolete” un coñecido almirante da Moureira; PUNTA LANZADA (Haití), ría de Pontevedra; CABO SAN BLAS(Panamá), ría de Pontevedra e PUNTA DO ARENAL (Illa Trindade), ría de Vigo.

Nos escritos de Colón pódense achar centenares de palabras e frases do idioma galego. Unha ampla relación destas voces foron recopiladas no libro A identidade de Cristóbal Colón de Alfonso Philippot Abeledo.

Todos estes topónimos son comprobables, comparando mapas das zonas descubertas e mapas de rías galegas. Evidentemente Colón coñecía perfectamente non só as costas galegas onde naceu e se criou, senón tamén os segredos da navegación xa que o 21 de decembro de 1492 escribe no seu Diario de a bordo ” Yo e andado veinte i tres años en la mar sin salir d’ela tiempo que se aya de contar“. Demasiados coñecementos e experiencia para un personaxe que, segundo a tese xenovesa, era fillo de cardadores de la a quen axudaba no oficio ata finais de 1478. Un xenovés ademais que sempre escribía en latín ou español e moi contadas veces “chapurreaba” o italiano.

O escritor e investigador Antonio Romeu de Armas sinala que “mentres os xenoveses cultos da súa época escriben en italiano, Cristóbal Colón, de cuxa erudición non se pode dubidar, fai sospeitosos alardes ao longo da súa vida dunha ignorancia absoluta de devandita fala“.

Nos escritos de Colón pódense achar centenares de palabras e frases do idioma galego. Unha ampla relación destas voces foron recopiladas no libro A identidade de Cristóbal Colón de Alfonso Philippot Abeledo.

O SECRETO DE COLÓN… ERA TAMÉN PEDRO MADRUGA?

Alfonso Philippot Abeledo, capitán da Mariña Mercante e oriúndo da cidade de Vigo, é hoxe en día o maior compilador e investigador dos documentos que avalan o berce galego de Colón. As súas conclusións ata hoxe non puideron ser refutadas por ningún outro historiador.

Philippot apoia a súa teoría, demostrando que Cristóbal Colón e Pedro Madruga, son a mesma persoa. Pero, quen é este último personaxe?

Cando a finais de 1474 morre Henrique IV, Galicia divídese en dous grupos políticos, un é o dos “prelados” que apoiaban a Isabel na súa pretensión ao trono e outro o dos “feudais” a favor de Xoana, A Beltranexa. Xoana, nacera en 1462, filla do rei castelán Henrique IV e de Xoana de Portugal, a súa segunda muller.

As Cortes de Toledo dese mesmo ano proclámana herdeira ao trono, pero anos máis tarde acusarase sen probas fidedignas á súa nai de adúltera e a ela mesma de ser filla do favorito do rei, Beltrán da Cova (o que explica o apelativo de Beltranexa).

Á cabeza dos feudais achábase Pedro Álvarez de Soutomaior, coñecido como Pedro Madruga, e agora tamén como Cristóbal Colón como imos ver. En 1440, morre en Valladolid, Fernán Yánez de Soutomaior -Conde de Camiñas- e pasa a ser o seu herdeiro un fillo bastardo (o seu fillo lexítimo Álvaro falecera) nacido dunha relación con Constança Colón, neta daquel primeiro Colón emigrado a Galicia e ao que faciamos referencia ao principio desta reportaxe e que estaba casada -segundo unha escritura xa do 29 de setembro de 1435- con Juan Gonçalves. As leis da época, dábanlle ao pai natural o dereito a elixir a educación do seu fillo e outorgar apelido, polo que pasou a chamarse Pedro Álvarez de Soutomaior en recordo de seu avó e deixando o de Cristóbal Colón imposto pola súa nai, que, por certo, habitaba en Porto Santo na casa que hoxe se coñece como Casa da Cruz.

Comeza entón a recibir unha sólida formación relixiosa na Orde dos Dominicanos de Tui, onde ademais aprende latín. Pero as cuestións relacionadas co mar atráeno e, xa de mozo, decide viaxar a Portugal para aprender máis sobre asuntos marítimos e cosmografía.

Exerce a profesión de mariño 23 anos, exactamente os mesmos que cita Colón no seu Diario. Durante varios anos, a historia perde a pista sobre o novo Conde de Camiñas, os mesmos anos dos cales non se fai ningunha mención á vida do descubridor. Con todo, o paralelismo entre ambos vai moito máis alá.

De Colón coñécese o seu fillo Diego, produto dunha unión con Felipa Muñiz e a Fernando, froito dun idilio con Beatriz Enríquez. Pero nunha carta que lle escribe a Diego desde Sevilla o 1 de decembro de 1504 faille referencia ao coidado doutros dez irmáns “…diez hermanos no te serían demasiados, nunca yo fallé mayor amigo a diestro y siniestro que mis hermanos“. Pedro de Soutomaior tivo con Teresa de Távora, nove fillos que sumados ao que lle naceu de Beatriz Enríquez, serían dez.

Pedro, por herdar a Casa de Soutomaior, relacionábase coa nobreza. Outro tanto foron as amizades de Colón, as dos seus irmáns e os seus fillos.

É ben coñecido de todos a través da historia de dous personaxes, dous sacerdotes que apoiaron firmemente a proposta de Colón. Estes sacerdotes foron Frei Diego de Deza e o Cardeal Mendoza, ambos emparentados na liña directa coa Casa dos Soutomaior.

Enderezo

Praza de Cristóbal Colón, S/N

Portosanto

36163 – San Salvador

→ INFORMACIÓN EXPOSICIÓN PERMANENTE COLÓN GALEGO 

Fonte: Concello de Poio

Comparte!!!

Relacionados