Foto: Tui /Foto©Porgaliciabaixo
A realidade é que a Inquisición en Galicia non tivo gran actividade en relación aos xudeus.
Rexistráronse unha condena á morte en 1579; o período no dáse unha menor persecución atópase entre os anos 1638 e 1684; nos séculos XVII e XVIII aumentan os procesos antixudizantes, abrindo procesos nas comunidades de Santiago, Ferrol, Pontevedra, Baiona, Tui, Ribadavia, Verín e Ourense; comunidades que manteñen relación con outras de Bordeus, Amsterdam, Copenhague…
Doutra banda puxéronse en práctica os chamados ‘Estatutos de Limpeza’; no cal se decretaba que só os cristiáns vellos podían ter acceso aos postos máis altos da xerarquía da Igrexas Católica. En Galicia só se fixeron efectivos en Santiago debido ao elevado número de grupos de conversos que pugnaban por alcanzar os postos máis relevantes na Igrexa.
Segundo avanzaba o século XVIII foron decrecendo este número de procesos, entre outras cousas, porque estes chamados cristiáns novos foron introducíndose na comunidade dos cristiáns vellos, a través de matrimonios.
Os tempos, sen dúbida, estaban a cambiar igual que as mentalidades, e o Santo Oficio focalizou a súa atención noutros asuntos
As comunidades xudías estaban constituídas polas coñecidas como alijamas, que era un concello que trataba os asuntos da xudería, do mesmo xeito que recadaban e distribuían os ingresos dos impostos , representaban á comunidade fronte a outras alijamas e outros tribunais cristiáns.
A autoridade máxima era o rabino ou Rabi, a xustiza estaba en mans dos Dayaním, e a figura superior da xerarquía que se ocupa dos temas relixiosos e civís é o Nassi. A sinagoga era o centro de reunión, onde se administra xustiza, onde se ocupaban de estudar o Talmud e a Torá.
Eran coñecidas as sinagogas da Coruña, Ares, Sobrado, Ribadavia, Ourense, Allariz; dándose un dato curioso en Galicia, cando en 1492 expulsouse aos xudeus as sinagogas desapareceron, mentres que no resto de España reconvertéronse en Igrexas.
A vocación mercantil dos xudeus coincide igualmente coas rutas comerciais, así no norte estaban vinculadas entre elas as xuderías de Astorga, Sobrado, Santiago, Mondoñedo, A Coruña, Viveiro e Ribadeo. Mentres que nas do sur conectaban Allariz, Ourense, Celanova, Monforte, Ribadavia, Vigo, A Guarda, Tui e Pontevedra.
Hai que destacar que os poderosos mosteiros como o de Celanova e Sobrado, dalgunha maneira exercían a súa protección sobre estas xuderías.
A maior comunidade atopábase en Ribadavia, na que un 60% da poboación era xudía. Seguíalle A Coruña, Allariz, Monforte e Tui.
A sinagoga de Tui noméase nos documentos como “ Tourá” e non como sinagoga. Este documento confirma a localización da sinagoga na “Rúa dá Oliveira” ; rúa que comezaba xunto á muralla da cidade e terminaba na Praza do Concello, moi próxima á catedral.
Os xudeus víronse case literalmente obrigados a ser comerciantes, xa que practicamente non se lles permitiu posuír terras, e os cristiáns tampouco é que axudasen moito, ao non querer consumir produtos cultivados polos semitas por consideralos impuros. A situación de acharse con demasiada frecuencia en situación de éxodo, fíxolles afacerse a facer aprovisionamento de metais nobres, que sempre conservaban o seu valor e podían levalos consigo sempre co precisarán.
Tiveron especial importancia no sector de viños e panos no Camiño de Santiago, igualmente destacan nas vilas marítimas coas súas relacións mercantís con outros territorios atlánticos e mediterráneos; e aínda hoxe é de resaltar a súa influencia. Así temos que a comercialización do viño do Ribeiro foi moi potenciada polos xudeus, outro tanto do mesmo ocorreu co viño do Porto, impulsado por moito dos xudeus galegos expulsados no seu momento e que se refuxiaron en Portugal, dándose a circunstancia de que un gran número das adegas deste viño son de orixe xudía.
Tamén estableceron e desenvolveron unha importante frota pesqueira. Se falamos do sector artesán, destacan como xoieiros e prateiros, con gran prestixio e fama.
Outras actividades profesionais tradicionais nesta comunidade, eran as da avogacía e a medicina; a tal punto que nalgúns procesos, os inquisidores que xulgaban a médicos xudeus, conseguiron que non os condenasen porque posuían gran prestixio nos seus pobos, apoiándonos as xentes dos mesmos.
Curiosamente a tolerancia dos galegos cos xudeus foi excepcional, e case única, fronte ao resto de Europa; pero diluíuse e case non se tivo en conta, ao incluílo na Historia de España e ao estar Castela no polo oposto, sendo implacable.
En liñas xerais e salvo unhas poucas excepcións en Galicia, xudeus e galegos conviviron en paz durante varios séculos.
¬VER ARTIGO Os xudeus galegos (primeira parte)
