O Rañadoiro de Pena Trevinca- foto do Concello da Veiga
Antes, só aqueles que posuían un telescopio ou visitaban un observatorio podían observar en toda a súa plenitude a beleza do universo. Por sorte, desde fai uns anos, gozar do patrimonio celeste é un plan accesible grazas aos esforzos de institucións como a fundación Starlight. España, con varias zonas que destacan pola calidade do seu ceo, é un dos destinos idóneos para practicar o astroturismo, un sector emerxente que aúna a ciencia co desenvolvemento rural sostenible.
En Galicia contamos con dous escenarios …
Un sinfín de posibilidades
As actividades que ofrece cada destino turístico Starlight son moi variadas. Os grandes amantes da astronomía poden visitar dous grandes observatorios: o do Roque de los Muchachos (A Palma) e o do Teide (Tenerife). Nesta última illa tamén está a reserva de Granadilla de Abona, onde se practica a escalada, a observación de aves migratorias e o submarinismo.
O Parque Nacional das Illas Atlánticas de Galicia permite contemplar o ceo desde as súas praias, acantilados e illas. No mirador estelar de O Rañadoiro de Pena Trevinca, situada no interior galego, organízanse paseos nocturnos e concertos musicais.
O Parque Temático Natural Alqueva, en Badajoz, ofrece actividades náuticas, senderismo e safaris fotográficos. Preto de Doñana, Sierra Morena é o fogar de especies ameazadas como o lince ibérico. Na Serra Sur de Jaén, os castelos e fortalezas falan da historia dos pobos jienenses; e na primavera, a montaña de Gredos queda cuberta polo manto amarelo do piorno. Na Sierra do Montsec (Lleida), o Centre d’Observació de l’Univers pretende converterse nun referente de divulgación.
Para rematar, para quen queiran combinar o plan astronómico coa paleontoloxía, a reserva da Biosfera Valles de Leza, Jubera, Cidacos e Alhama, na Rioja, contén un dos yacimientos de pegadas de dinosauros máis importantes de Europa.
Hai varios procesos en marcha para incorporar novos destinos á lista española. Un deles é Gúdar-Javalambre (Teruel). Nesta zona estase construíndo o proxecto Galáctica, que contará cun área de observación con telescopios e varias cúpulas, e outra dedicada ás exposicións, conferencias e outras actividades.
El astroturismo es una tendencia en alza que combina sostenibilidad y divulgación científica.
Os nosos antepasados miraban ao ceo nocturno en busca de respostas. Atopaban debuxos nas constelaciones e unha historia en cada estrela. No medio da escuridade envolvente, a paisaxe nocturna ofrecía un espectáculo único. Pero a contaminación lumínica ha ir pechando as portas a aquelas noites de outrora e impediu apreciar a primeira ollada moitos fenómenos do universo.
Lonxe de desaparecer, a beleza das estrelas segue aí, esperando ser observada; e persoas de todo o mundo buscan sen descanso nese mar de puntos luminosos, ata nas súas vacacións. Unha nova tendencia ábrese paso con forza: o astroturismo ou turismo de estrelas, en destinos con ceos limpos e zonas escuras. Aínda que aínda é pouco coñecido, no futuro podería converterse nunha opción moi demandada polo público.
“O astroturismo é un xeito de atraer máis visitantes a lugares que doutro xeito non se terían en conta como destino turístico”, explica a Sinc Mike Simmons, director da asociación internacional Astrónomos sen Fronteiras. “Os afeccionados á astronomía poden considerar novos destinos polo seu ceo, e tamén é unha posibilidade para as persoas que estean planeando unhas vacacións e queiran vivir unha experiencia única”, engade Simmons.
Defensores dun ceo limpo
A fundación Starlight, creada en 2009 polo Instituto de Astrofísica de Canarias (IAC), traballa pola protección do ceo e reivindícao como dereito da humanidade. Un dos seus obxectivos é potenciar o astroturismo, un segmento emerxente que aúna a divulgación científica co desenvolvemento das zonas rurales que sexa compatible cos seus valores naturais.
“Queremos revalorizar o ceo como patrimonio científico, cultural, medioambiental e movilizador da economía a través do turismo das estrelas”, explica a Sinc Luís Martínez, director da fundación Starlight. “O que facemos é ir acreditando cun certificado de calidade lugares de todo o mundo que teñen moi bo ceo, para que poñan en marcha este tipo de turismo”, engade.
O seu sistema de certificaciones foi apoiado pola UNESCO, a Organización Mundial do Turismo (UNWTO) e a Unión Astronómica Internacional (IAU). Estas “medallas” Starlight resérvanse para aqueles lugares que, a xuízo da fundación, sexan un exemplo de protección e conservación do seu patrimonio celeste, e que fomenten o turismo de estrelas ao incorporar a súa observación aos valores naturais e culturais da contorna.
España, exemplo internacional
Entre as acreditaciones destacan as de Destino Turístico Starlight, outorgadas a lugares con ceos de calidade exemplar nos que se poden practicar actividades turísticas baseadas nos recursos naturais. España conta cun total de once destinos, máis que Chile (tres) e Canadá (un).
“En España contamos cunha gran vantaxe: temos enormes extensións de territorios moi escuros porque están moi despoblados. Son esas zonas as que temos que fortalecer para facer chegar o astroturismo”, opina Luís Martínez.
Os firmamentos limpos e escuros son cada vez máis difíciles de achar. “Hai unha contaminación lumínica tremenda en todo o mundo. O máis grave é que as pequenas poboacións intentan imitar ás grandes cidades e malgastan luz por todas partes”, di Luís Martínez. En Europa a situación é especialmente mala. “Por iso, España pode ser o paraíso da observación astronómica para os afeccionados doutros países europeos”, opina Martínez.
Destacan os destinos da Sierra Morena andaluza, o territorio máis extenso certificado pola Fundación Starlight, que abarca un total de catro provincias; e o arquipélago das Canarias, con tres destes selos.
Un procedemento moi esixente
Obter un certificado Starlight non é unha tarefa fácil. Os que desexen acreditarse como destino turístico deben pasar por un proceso rigoroso no que se estudan parámetros como a porcentaxe de noites despexadas ao ano e a escuridade do ceo, entre outros. “Cando obtivemos os datos dun lugar, debemos acreditar as súas posibilidades e a súa calidade mediante unha auditoría. Entón dáselles o certificado”, explica Luís Martínez.
Este procedemento aplícase tamén aos hoteis e casas rurales Starlight, que subscriben os valores contidos na Declaración da Palma de 2007 e que poñen a disposición dos seus clientes instrumentos ou servizos relacionados coa astronomía.
A fundación Starlight imparte cursos de formación para guías e monitores que acompañan ao público nas actividades organizadas polos aloxamentos turísticos, como excursións nocturnas ou observacións. “Un dos retos do astroturismo é contar con profesionais adestrados cos coñecementos específicos para dirixir as actividades. Ademais, un experto saberá mellor como aconsellar ás empresas para organizalo todo”, resalta Mike Simmons.
Hoteis que apuntan ás estrelas
Luís Martínez destaca que en España hai autonomías moi concienciadas coa protección do seu ceo que fixeron un esforzo notable por fomentar o turismo de estrelas, como Canarias, Andalucía e Galicia. Pero a el resúltanlle especialmente interesantes os casos nos que non son as administracións as que toman a iniciativa para obter a certificación, senón grupos de empresarios, que ven no astroturismo unha oportunidade para zonas rurais.
Dous destes empresarios, Francisco Sánchez Rico e Teresa Dorn, son os propietarios do Milano Real, un dos hoteis Starlight máis veteranos, situado en Hoyos do Espino (Ávila). O matrimonio organiza observacións astronómicas e excursións nocturnas ao campo. “A raíz da certificación hai persoas que veñen exclusivamente para ver as estrelas, como un grupo de turistas de Dinamarca que se aloxaron aquí hai pouco”, conta Dorn.
Outro dos aloxamentos Starlight que aporta un valor engadido é ” Entre encinas e estrelas (e-EyE)”, un complexo de casas rurales situado en Fregenal da Sierra, ao sur de Badajoz, con observatorios individuais. “Os promotores e colaboradores son astrónomos afeccionados con experiencia probada na divulgación da astronomía e contamos con material abundante”, explica José Luís Quiñones, o xerente. Ademais –engade–, “coidamos ao máximo a iluminación e outros aspectos para protexer o ceo”.
Potente nicho empresarial
Os esforzos das institucións e os namorados das estrelas van dando os seus froitos, e o astroturismo despega tamén entre os emprendedores, co nacemento de novas empresas como AstroÁndalus, primeira axencia de viaxes en liña especializada en turismo astronómico e científico.
Fóra da península, Ad Astra A Palma organiza xornadas de observación diurna e nocturna, paseos baixo as estrelas e degustación dunha copa de viño á luz da Lúa.
“Sempre é necesario innovar, reinventarse. Nós levamos menos dun ano e tivemos un impacto positivo. Eu penso que a tendencia deste tipo de turismo será progresiva”, reflexiona Elena Nordio, fundadora de Ad Astra A Palma.
Ao longo de 2016 coñeceremos novos paraísos onde contemplar os ceos, unha experiencia que, segundo Mike Simmons, hai que vivir para comprender: “A maioría da xente non sabe cuán espectacular é un ceo escuro ou a fascinación que se sente ao observar os planetas e a Lúa cun telescopio”, asegura o astrónomo. “Cando o ven por si mesmos quédanse moi asombrados, pero non se pode explicar”.
Esta infografía mostra as localizacions dos destinos turísticos escolleitos pola fundación Starlight en España. /Foto: José Antonio Peñas
Fonte: agenciasinc.es
